نوآوری در خدمات، میان‌بر توسعه گردشگری پایدار
جواد فیاض/ تورینوفا
بررسی شرایط، چالش‌ها و راهکارهای به‌کارگیری موثر اصول نوآوری در صنعت گردشگری ایران در گفت‌وگو با علی آیتی مدیر شرکت خلاق و اپلیکیشن نیوکاش و فعال حوزه گردشگری خارجی در ایران
مشهد مقدس به یمن وجود حرم مطهر امام رضا (ع) از دیرباز یکی از اولین مقاصد گردشگری داخلی به شمار می‌رفته است. در سال‌های اخیر، این شهر به عنوان اولین و محبوب‌ترین مقصد گردشگران خارجی، به ویژه زائران عرب‌زبان کشور‌های حوزه خلیج فارس، مورد توجه قرار گرفته است. افزایش تعداد این زائران فرصت‌های بسیاری را برای توسعه زیرساخت‌های گردشگری و ارائه خدمات متناسب با نیاز‌های آنان فراهم کرده است. علاوه بر این، رونق گردشگری سلامت نیز تأثیر بسزایی در این روند داشته است.
با این حال، ورود گسترده گردشگران خارجی به مشهد، با هدف زیارت و سپس سفر به سایر شهر‌های ایران برای گردشگری تفریحی یا سلامت، چالش‌هایی را به همراه داشته است. مشکلات پرداخت‌های مالی، نوسانات ارزش ریال در مقایسه با ارز‌های دیگر و مسائل مشابه، هم برای گردشگران عرب‌زبان و هم برای ارائه‌دهندگان خدمات مشکلاتی ایجاد کرده است.
در حوزه گردشگری در سطح جهان، فناوری‌های مرتبط با پرداخت‌های مالی و ارزی به شیوه‌ای مشابه عمل می‌کنند. بسیاری از این مسائل از طریق بانک‌ها و پروتکل‌های بین‌المللی حل شده‌اند و فناوری‌های نوین مالی نیز به طور کامل جایگزین روش‌های سنتی شده‌اند. اما وضعیت در ایران متفاوت است. در دهه‌های گذشته و حتی سال‌های اخیر، بسیاری از گردشگران با چالش‌های مربوط به پرداخت‌های ریالی یا ارزی مواجه شده‌اند.
الفبای نوآوری
با توجه به اینکه مشهد و به طور کلی ایران به عنوان یک مقصد گردشگری مذهبی، تفریحی و سلامت برای عرب‌زبانان کشور‌های حاشیه خلیج فارس اهمیت ویژه‌ای یافته است، ارائه خدمات مناسب برای این گردشگران، می‌تواند بستر مناسبی برای توسعه زیرساخت‌ها و ایجاد تبلیغات مثبت برای صنعت گردشگری ایران فراهم کند. خدمات پرداخت‌های مالی برای گردشگران خارجی در بالاترین سطح اهمیت قرار دارند و با وجود روند روزافزون ورود گردشگران عرب‌زبان به ایران در دهه اخیر، ارائه یک راه‌حل جامع جهت تسهیل این روند، امری ضروری تلقی می‌شد. از این رو در سال ۱۴۰۰ نرم‌افزار کاربردی نیوکاش (Newcash) به عنوان اولین سکوی جامع ارائه‌دهنده خدمات ویژه گردشگران عرب‌زبان در حوزه‌های سفر، مالی، پرداخت‌های بانکی و ارتباطات زیر نظر شرکت خلاق تجارت الکترونیک فردا در مرکز رشد فناوری‌های فرهنگی و زیارت پارک علم و فناوری خراسان تأسیس شد. علی آیتی، مدیرعامل تجارت الکترونیک صدرا در گفت‌وگویی مفصل با رسانه خبری-تحلیلی نوآوری گردشگری تورینوفا عنوان کرد: نیوکاش با تکیه بر استراتژی جایگزینی ارائه خدمت در مبدا سفر به جای مقصد و با همکاری نمایندگان خود در شهر‌های مختلف ایران و کشور‌های عراق، سوریه، لبنان، بحرین، عمان و قطر سامانه‌های خدماتی برخط خود را معرفی کرد و به توسعه آن پرداخت. از جمله این سامانه‌های برخط می‌توان به افتتاح حساب در سه بانک دولتی و خصوصی ایرانی و دریافت کارت بانکی فیزیکی، کیف پول الکترونیکی، انتقال برخط پول، خدمات مالی مانند انتقال وجه، خرید تومان، مشاهده نرخ ارز، تبدیل ارز، رزرو هتل و اقامتگاه، خرید بلیط هواپیما، قطار و اتوبوس، پرداخت تاکسی شهری، شارژ موبایل، خرید بسته اینترنت اپراتور‌های ایرانی و خارجی، سیستم چت اختصاصی با امکان تماس صوتی و تصویری، مشاهده آنلاین نرخ‌ها، معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری در ایران وگزارش تراکنش‌های مالی اشاره کرد. هر کدام از این امکانات خود به تنهایی می‌توانند یک سامانه کاملاً جداگانه باشند اما ویژگی منحصر به فرد نیوکاش گردآوری تمامی این امکانات در یک قالب و ارائه آن به زبان عربی و انگلیسی به گردشگران عرب‌زبان است
سنت به سمت نوآوری
آیتی در ادامه گفت‌وگو با تورینوفا بیان می‌کند که بطور کلی صنعت گردشگری ایران همچنان با چالش‌های سنتی روبرو است، اما در سال‌های اخیر نشانه‌هایی از نوآوری، به ویژه با استفاده از تکنولوژی‌های جدید در بخش‌هایی مانند پرداخت با ارز‌های دیجیتال، رزرو‌های آنلاین و تجربیات گردشگری سفارشی‌شده دیده می‌شود. هرچند این صنعت هنوز به طور کامل مدرن نشده است، ولی حرکت به سمت نوآوری در جریان است. باتوجه به غنی بودن فرهنگ، تمدن، ادبیات و ریشه‌های تاریخی ایران، پتانسیل‌های بسیاری وجود دارد که بتوان صنعت گردشگری ایران را به سمت نوآوری و خلاقیت سوق داد. آیتی افزود: اما جاذبه‌های گردشگری ایران برای یک گردشگر خارجی کماکان منحصر به فرد است. لذا تقویت این صنعت نیاز به تغییرات اساسی در نوع مواجه با نیاز‌های یک گردشگر خارجی دارد.
نوآوری‌های نوظهور فناوری
آیتی در خصوص نحوه استفاده از فناوری‌های نوظهور در توسعه صنعت گردشگری و به‌کارگیری نوآوری در آن افزود: این تکنولوژی‌ها می‌توانند تجربه‌های تعاملی و شخصی‌سازی‌شده ایجاد کنند. به عنوان مثال، واقعیت مجازی می‌تواند به گردشگران امکان بازدید از مکان‌ها را پیش از سفر بدهد، یا هوش مصنوعی می‌تواند به پیش‌بینی رفتار گردشگران و ارائه پیشنهادات شخصی‌سازی‌شده کمک کند. استفاده از تکنولوژی‌های دیجیتال مثل واقعیت مجازی برای بازدید‌های مجازی از اماکن تاریخی یا سیستم‌های پرداخت آنلاین می‌تواند سفر‌ها را آسان‌تر و جذاب‌تر کند و گردشگران بیشتری را جذب کند. همچنین داده‌ها و تحلیل‌های پیشرفته می‌توانند به بهبود تصمیم‌گیری و بهینه‌سازی خدمات کمک کنند. آیتی به اهمیت بازاریابی دیجیتال اشاره کرده و می‌گوید: این ابزار اصلی در افزایش آگاهی و جذب گردشگران بین‌المللی است. با استفاده از شبکه‌های اجتماعی، تبلیغات هدفمند و محتوای جذاب، می‌توان به ارتباط مستقیم با گردشگران و افزایش رشد صنعت گردشگری کمک کرد.
به عقیده آیتی، گردشگری سلامت نیز می‌تواند یک محور اصلی توسعه باشد، چرا که هم به افزایش درآمد و هم به افزایش تعامل بین‌المللی کمک می‌کند. نوآوری در خدمات گردشگری سلامت، از جمله تکنولوژی‌های پزشکی و خدمات درمانی هوشمند، می‌تواند تجربه‌ای منحصر به فرد به گردشگران ارائه دهد. وی ادامه می‌دهد: کشورمان ایران چه به لحاظ غنی بودن از نیروی طبابت حاذق و چه به لحاظ هزینه‌های تمام‌شده بخش درمان، دارای دو بازوی مهم و استراتژیک در بخش گردشگری سلامت است.
نوآوری می‌تواند با بهبود تجربه مشتریان، افزایش شفافیت و سهولت در دسترسی به خدمات، کیفیت صنعت گردشگری ایران را ارتقا دهد. با این حال هزینه سفر و گردشگری در ایران برای یک توریست خارجی بسیار کم هزینه است و می‌بینیم عمده انواع سفر‌های توریستی، گردشگری، سیاحتی و سلامت کشور‌های حوزه خلیج فارس به ایران ختم می‌شود. این یک نشانه و البته یک فرصت مغتنم است که بتوانیم عمده نیاز‌های یک توریست خارجی را بطور مدیریت شده و با بهترین کیفیت ارائه دهیم. در این شرایط ارائه سرویس‌های پرداخت آنلاین که منجر به سهولت در دسترسی به خدمات داخل کشور شود برای گردشگران خارجی بسیار جذابیت دارد.
به عقیده آیتی استارتاپ‌ها ایده‌های جدید و راهکارهای خلاقانه‌ای برای حل مشکلات ارائه می‌دهند. او به تحرک و انعطاف‌پذیری استارتاپ‌ها اشاره کرده و تأکید می‌کند که رشد فعالیت استارتاپ‌ها به سرعت و نوآوری در خدمات منجر شده است. استارتاپ نیوکاش نیز به همین منظور به عنوان ارائه‌دهنده خدمات پرداخت به زائران و مسافران خارجی که قصد سفر به کشورمان را دارند، با محوریت ارائه خدمت در مبدا سفر (خارج از کشور) توسعه یافته است.
چرایی نوآوری
نوآوری در گردشگری می‌تواند اشتغال‌زایی را افزایش دهد، اقتصاد محلی را تقویت کند و زیرساخت‌های اجتماعی را بهبود بخشد. از نظر اجتماعی، گردشگری نوآور می‌تواند به ترویج فرهنگ و سنت‌های محلی کمک کند و از تخریب محیط‌زیست جلوگیری کند. با این حال می‌بینیم کشوری او همچنین به شرایط موجود در کشور ترکیه اشاره می‌کند که بخش اعظم تأمین بودجه حاکمیتی خود را از گردشگری کسب می‌کند و می‌افزاید: این شرایط می‌تواند برای ایران هم رقم بخورد البته تا زمانیکه زیرساخت‌های لازم و همچنین نگاه‌های مدیریتی و فرهنگی تغییرات جدی بر مسأله صنعت گردشگری ایران داشته باشد. نوآوری می‌تواند با ایجاد سفر‌های کم‌هزینه‌تر و پایدارتر، کاهش مصرف منابع طبیعی، و استفاده از سیستم‌های هوشمند مدیریت گردشگری، به توسعه پایدار آن کمک کند.
دردسر نوآوری
آیتی و مجموعه نیوکاش، چندین سال است که به عنوان یکی از فعالان و نوآوران حوزه گردشگری نوین با تمرکز بر روی گردشگری خارجی در ایران شناخته می‌شوند. از این رو، چالش‌های این مسیر را به خوبی درک و با آن درست و پنجه نرم کرده‌اند. آیتی در خصوص چالش‌هایی که به‌کارگیری نوآوری در صنعت گردشگری به همراه دارد، می‌گوید: چالش‌های اصلی شامل نبود زیرساخت‌های مناسب، مقاومت فرهنگی در برابر تغییرات، ناتوانی در سرمایه‌گذاری کافی و محدودیت‌های قانونی است که باعث کند شدن فرآیند نوآوری می‌شوند.
وی به فقدان آگاهی و آموزش کافی برای بهره‌برداری از تکنولوژی‌های جدید در این صنعت به عنوان یک مانع عمده اشاره می‌کند به عقیده وی دستگاه‌های دولتی با تنظیم مقررات سختگیرانه برای شرکت‌ها و مجموعه‌های ارائه‌دهنده خدمات مرتبط با این صنعت گاهی مشکلات کوچک را به چالش‌های بزرگ تبدیل می‌کنند.
آیتی در ادامه به تشریح برخی از این چالش‌ها برای رسانه خبری-تحلیلی نوآوری گردگشری تورینوفا می‌پردازد که از جمله آن‌ها:
۱. زیرساخت‌های ناکافی فناوری:
بسیاری از بخش‌های صنعت گردشگری ایران هنوز از فناوری‌های قدیمی استفاده می‌کنند. نبود زیرساخت‌های قوی برای اینترنت پرسرعت و سیستم‌های پرداخت آنلاین باعث محدودیت ارائه خدمات به گردشگران در بسیاری از مناطق شده است.
۲. مقاومت فرهنگی در برابر تغییر:
تغییرات نوآورانه ممکن است با مقاومت فرهنگی روبرو شود. برخی از فعالان صنعت گردشگری هنوز به روش‌های سنتی اعتماد دارند و نسبت به استفاده از تکنولوژی‌های جدید بی‌اعتماد هستند.
۳. نبود سرمایه‌گذاری کافی:
نوآوری به سرمایه‌گذاری‌های مالی و انسانی قابل توجه نیاز دارد. بسیاری از شرکت‌ها و استارتاپ‌های فعال در صنعت گردشگری ایران به دلیل کمبود منابع مالی و دسترسی محدود به سرمایه‌گذاران، توانایی کافی برای پیاده‌سازی نوآوری‌های جدید را ندارند.
۴. محدودیت‌های قانونی و بوروکراتیک:
قوانین و مقررات موجود در ایران برای بسیاری از استارتاپ‌ها و شرکت‌های نوآور دست و پاگیر است. فرآیند‌های بوروکراتیک طولانی و نبود قوانین مشخص برای حمایت از نوآوری‌های فناورانه، باعث می‌شود کارآفرینان با مشکلات زیادی مواجه شوند.
۵. آموزش و مهارت‌های ناکافی:
نبود آموزش‌های تخصصی و مهارت‌های لازم در زمینه نوآوری و فناوری در صنعت گردشگری، یکی دیگر از چالش‌های مهم است.
به عقیده وی این چالش‌ها نیازمند برنامه‌ریزی جامع، حمایت‌های دولتی و ورود سرمایه‌گذاران بخش خصوصی است تا بتوان از ظرفیت‌های موجود بهره‌برداری کرد و آن را به سمت استاندارهای جهانی سوق داد.
دعوت به نوآوری
آیتی در خصوص لزوم ترغیب و دعوت گروه‌های سرمایه‌داری به فعالیت و حضور در حوزه گردشگری و نوآوری راهکار‌ها و پیشنهادات درخور تاملی را در گفت‌وگو با تورینوفا بیان کرد. به عقیده وی ایجاد شبکه‌های سرمایه‌گذاری تخصصی در حوزه گردشگری، تشویق به سرمایه‌گذاری‌های عمومی-خصوصی، و ایجاد انگیزه‌های مالیاتی می‌تواند سرمایه‌گذاران را به حضور در پروژه‌های نوآورانه ترغیب کند. از طرفی با تکیه بر آموزش اصولی، ارائه مشوق‌های مالی برای پروژه‌های نوآورانه، و ارتقاء همکاری‌های بین‌المللی می‌توان فرهنگ نوآوری را تقویت کرد. و مهم‌تر از همه به‌روزرسانی قوانین و مقررات برای حمایت از نوآوری ضروری‌ترین عاملی است که در این امر نقش دارد. وی در ادامه به تفضیل به تشریح کامل برخی از راهکار‌ها می‌پردازند از جمله:
1. آموزش و ارتقاء مهارت‌ها:
یکی از اصلی‌ترین راه‌ها برای ترویج نوآوری در صنعت گردشگری، ارائه آموزش‌های تخصصی و توسعه مهارت‌های دیجیتال است. با برگزاری کارگاه‌ها، سمینار‌ها و دوره‌های آموزشی، فعالان این صنعت می‌توانند با جدیدترین فناوری‌ها و روش‌های نوآورانه آشنا شوند. این آموزش‌ها می‌توانند شامل موضوعاتی همچون هوش مصنوعی در گردشگری، بازاریابی دیجیتال، مدیریت داده‌ها و تکنولوژی‌های واقعیت مجازی باشند که به بهبود تجربه گردشگران کمک می‌کنند.
۲. ایجاد مشوق‌های مالی و تسهیلاتی:
ارائه مشوق‌های مالیاتی و تسهیلات ویژه برای شرکت‌ها و استارتاپ‌هایی که در حوزه نوآوری گردشگری فعالیت می‌کنند، می‌تواند انگیزه‌ای برای فعالان این صنعت ایجاد کند. دولت یا نهاد‌های خصوصی می‌توانند با تخصیص وام‌های کم‌بهره یا حمایت‌های مالی مستقیم به شرکت‌هایی که نوآوری‌های جدیدی را اجرا می‌کنند، این روند را تقویت کنند.
۳. ایجاد شبکه‌های همکاری و تبادل‌ایده:
همکاری و تبادل دانش بین شرکت‌ها، استارتاپ‌ها و متخصصان صنعت گردشگری بسیار حیاتی است. رویداد‌های نوآوری، هکاتون‌ها و شبکه‌سازی‌های تخصصی در حوزه گردشگری می‌توانند محیط‌هایی ایجاد کنند که در آن فعالان این صنعت بتوانند‌ایده‌های نوآورانه را به اشتراک بگذارند و از تجربیات هم بهره‌مند شوند. به این شکل، ایده‌های نوآورانه به سرعت توسعه یافته و در مقیاس وسیع‌تری پیاده‌سازی می‌شوند.
۴. پشتیبانی از استارتاپ‌ها و کارآفرینان نوآور:
حمایت از استارتاپ‌های نوآور یکی از راه‌های کلیدی برای ترویج فرهنگ نوآوری در گردشگری است. شتاب‌دهنده‌ها و مراکز رشد می‌توانند با ارائه راهنمایی، مشاوره و سرمایه‌گذاری به استارتاپ‌های گردشگری کمک کنند تا‌ایده‌های نوآورانه خود را به واقعیت تبدیل کنند. همچنین، ایجاد بستری برای آزمایش نوآوری‌های جدید مانند پروژه‌های پایلوت در مناطق گردشگری مختلف می‌تواند به ارزیابی و بهبود این نوآوری‌ها کمک کند.
۵. استفاده از تجربیات بین‌المللی:
مطالعه و الگوبرداری از نمونه‌های موفق بین‌المللی در زمینه نوآوری در گردشگری می‌تواند فرهنگ نوآوری را در داخل کشور تقویت کند. برای این منظور می‌توان از برنامه‌های تبادل تجربیات یا همکاری‌های بین‌المللی بهره برد تا فعالان داخلی با جدیدترین راهکار‌ها و فناوری‌های گردشگری در دیگر کشور‌ها آشنا شوند.
۶. ایجاد محیط رقابتی سالم:
رقابت سالم یکی از عوامل مهم در رشد نوآوری است. با ایجاد مسابقات نوآوری و جوایز تشویقی در صنعت گردشگری، شرکت‌ها و افراد نوآور تشویق می‌شوند تا با ارائه راهکارهای خلاقانه، از یکدیگر پیشی بگیرند. این رقابت سالم باعث افزایش انگیزه و ترویج فرهنگ نوآوری می‌شود.
۷. تقویت ارتباط بین بخش خصوصی و دولت:
دولت می‌تواند با ایجاد سیاست‌های حمایتی، تسهیلات قانونی و حذف موانع بوروکراتیک، زمینه را برای فعالان بخش خصوصی در جهت نوآوری فراهم کند. همکاری نزدیک‌تر بین بخش خصوصی و دولت، به ویژه در ایجاد زیرساخت‌های تکنولوژیک و حمایت از پروژه‌های نوآورانه، می‌تواند این فرهنگ را تقویت کند.
۸. افزایش آگاهی عمومی در مورد نوآوری:
افزایش آگاهی عمومی در مورد اهمیت نوآوری از طریق رسانه‌ها و پلتفرم‌های دیجیتال می‌تواند فرهنگ نوآوری را در بین فعالان گردشگری تقویت کند. تبلیغات، گزارش‌ها و محتوا‌های آموزشی در مورد نقش نوآوری در بهبود تجربه گردشگری و بهره‌وری می‌توانند انگیزه بیشتری برای پذیرش تکنولوژی‌های جدید ایجاد کنند.
به عقیده آیتی با این اقدامات، می‌توان فرهنگ نوآوری را در بین فعالان صنعت گردشگری ترویج داده و به ارتقاء کیفیت و کارایی این صنعت کمک کرد.
دولت نوآوری
آیتی در انتهای گفت‌وگو با رسانه خبری-تحلیلی نوآوری گردشگری تورینوفا به نقش دولت در توسعه گردشگری در ایران اشاره کرد و گفت: دولت می‌تواند با ایجاد زیرساخت‌های فناوری و ارائه تسهیلات مالی به شرکت‌های نوآور، حذف موانع قانونی، اهدای معافیت‌های مالیاتی و کمرنگ کردن نقش رگولاتوری خود نقش مهمی در حمایت از نوآوری در گردشگری ایفا کند. بهبود زیرساخت‌ها و توسعه شهر‌های هوشمند به جذب گردشگران بیشتر و افزایش رضایت آنان کمک خواهد کرد. این امر می‌تواند به افزایش سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف گردشگری و ایجاد یک زیست‌بوم نوآورانه پایدار منجر شود.
بیشتر
