گردشگری فضایی، تجربه‌ای بی‌مرز برای جیب‌های بی‌انتها
جواد فیاض/ تورینوفا | به سوی بی‌نهایت و فراتر از آن
کمتر کسی را می‌توان یافت که در دنیای آرزو‌های کودکانه سفر به فضا و گشت‌وگذار فضایی را برای خود تصور
نکرده باشد. شخصیت‌های فیلم‌های علمی تخیلی الگو‌ها و قهرمانان شماره یک دوران کودکی و نوجوانی شمار
بسیار زیادی از افراد بوده‌اند. تماشای فیلم‌هایی مانند جنگ ستارگان (Star Wars)با هان سولو و لوک اسکای‌واکر
در دهه ۷۰ میلادی و حتی انیمیشن داستان اسباب‌بازی (Toy Story) با شخصیت باز لایتیر در نقش تکاور فضایی،
این حس را به کودکان و حتی جامعه جهانی القا کردند که یک شخصیت انسانی می‌تواند به سفر در اعماق فضا و
حتی انجام ماموریت‌های حساس و خطرناک بپردازد و از این رو نقش مهمی در شکل‌گیری و فرهنگ‌سازی این
موضوع داشتند و نشان دادند که سفر به فضا می‌تواند یک واقعیت باشد. این داستان‌ها و تخیل‌های کودکانه نه تنها ما
را به فکر سفر به سیارات دوردست و ملاقات با موجودات فضایی وا می‌داشت، بلکه مهم‌تر از آن باعث ایجاد علاقه
و کنجکاوی درباره علم و فناوری نیز شد.
پایان لید
با گذشت سال‌ها، این آرزو‌های کودکانه به تدریج به واقعیت نزدیک‌تر شده‌اند. با پیشرفت‌های روزافزون در
فناوری فضایی، امروز ما شاهد ظهور گردشگری فضایی هستیم؛ صنعتی که روزی تنها در دامنه تخیل ما قرار داشت
و حالا به یک حقیقت عینی تبدیل شده است. سفر به فضا، که روزی تنها یک خیال بود، اکنون به یک فرصت واقعی
برای تجربه زندگی در یک فضایی جدید از فضای جهان تبدیل شده است. اکنون گردشگری فضایی به عنوان یکی از
پیشگامان صنعت گردشگری آینده، مفهوم و حوزه‌ای است که با سرعتی چشمگیر در حال توسعه و گسترش است.
این نوع گردشگری برخلاف گردشگری‌های زمینی، هدفش نه بازدید از مکان‌های توریستی سنتی، بلکه سفر به
فراتر از مرز‌های زمین و تجربه‌ای بی‌نظیر از دیدن سیاره‌ی ما از مدار‌های فضایی است. پس از موفقیت‌های
اولیه در برنامه‌های فضایی دولتی، شرکت‌های خصوصی نقش کلیدی در توسعه این صنعت ایفا کرده‌اند و این
امکان را فراهم ساخته‌اند که نه تنها فضانوردان حرفه‌ای، بلکه افراد غیرمتخصص نیز بتوانند به فضا سفر کنند.
فضای اولیه
یوری گاگارین (Yuri Gagarin) در سال 1961 و زیر پرچم اتحاد جماهیر شوروی به اولین انسانی تبدیل شد که به
فضا پرواز می‌کند. اما تا چند دهه پس از آن، سفر‌های فضایی تنها به ماموریت‌های علمی و تحقیقاتی محدود بود
و‌ایده گردشگری فضایی در حد یک رویا باقی ماند. با این حال، این وضعیت در دهه ۱۹۹۰ شروع به تغییر کرد. با
توسعه فناوری‌های جدید و افزایش سرمایه‌گذاری‌های خصوصی، گردشگری فضایی کم‌کم به واقعیت نزدیک‌تر
شد. نخستین قدم بزرگ در این زمینه در سال ۲۰۰۱ برداشته شد، زمانی که دنیس تیتو (Dennis Tito) ، سرمایه‌دار
آمریکایی، به عنوان نخستین گردشگر فضایی خصوصی و با هزینه‌ای بسیار گزاف به فضا سفر کرد. تیتو با پرداخت
۲۰ میلیون دلار به سازمان فضایی روسیه یا همان روس‌کاسموس (ROSCOSMOS) ، ، توانست به‌ایستگاه فضایی
بین‌المللی (ISS) سفر و یک هفته را در فضا سپری کند. این سفر آغازگر دوره‌ای جدید در سفر‌های فضایی بود که
در آن افراد غیرمتخصص هم می‌توانند به مدار زمین سفر کنند و از تجربه‌ای شگفت‌انگیز صرفاً در قالب یک
تفریح و نه فعالیت علمی و پژوهشی بهره‌مند شوند.
اما بحث فضا و فضانوردی برای ما ایرانیان با نام انوشه انصاری، مؤسس و رئیس هیئت مدیره و مدیر عامل شرکت
فناوری ارتباط از راه دور تله کام (Telecom Technologies, Inc) امریکا گره خورده است. انوشه انصاری در
سال ۲۰۰۶ به عنوان اولین اولین ایرانی و چهارمین گردشگر فضایی سفر به فضا اقامت در ISS را تجربه کرد.
انصاری با پرداخت هزینه سفر به‌ایستگاه فضایی بین‌المللی، به عنوان یکی از مهم‌ترین نماد‌های پیشرفت زنان در
حوزه‌های علمی و فضایی شناخته شد. او نه تنها به خاطر سفرش به فضا بلکه به خاطر تلاش‌هایش برای تشویق
جوانان به تحصیل در زمینه‌های علمی و مهندسی و حمایت از فعالیت‌های فضایی، مورد تحسین قرار گرفته است.
انصاری تجربه خود از فضا را به عنوان یکی از تحولات بزرگ زندگی‌اش توصیف کرده و تأکید داشته که دیدن
زمین از فاصله‌ای دور، باعث شد که بیشتر به اهمیت حفاظت از محیط زیست و صلح جهانی فکر کند.
فضای خصوصی
گردشگری فضایی در سال‌های اخیر شاهد حضور پررنگ شرکت‌های خصوصی مانند اسپیس‌اکس (SpaceX) ،
ویرجین گلکتیک (Virgin Galactic) و بلو اوریجین (Blue Origin) بوده است. این شرکت‌ها با
سرمایه‌گذاری‌های بزرگ و نوآوری‌های فناوری، سعی دارند تا سفر‌های فضایی را از یک تجربه لوکس و
گران‌قیمت به یک فرصت دست‌یافتنی‌تر برای افراد بیشتری تبدیل کنند.
اسپیس‌اکس به رهبری ایلان ماسک، نقش کلیدی در تحول گردشگری فضایی ایفا کرده است. این شرکت با توسعه
موشک‌های قابل استفاده مجدد و پرتاب‌های موفقیت‌آمیز به‌ایستگاه فضایی بین‌المللی، هزینه‌های سفر‌های فضایی
را به طور چشمگیری کاهش داده و امکان سفر‌های فضایی تجاری را فراهم ساخته است. علاوه بر این، برنامه‌هایی
برای سفر گردشگران به ماه و حتی مریخ در دست اجرا دارد.
ویرجین گلکتیک به سرپرستی ریچارد برانسون نیز به دنبال توسعه فضاپیما‌هایی برای پرواز‌های زیرمداری است
که تجربه‌ای کوتاه اما هیجان‌انگیز از بی‌وزنی و مشاهده زمین از مرز فضا را ارائه می‌دهند. بلو اوریجین، تحت
مدیریت جف بزوس، نیز با برنامه‌های مشابه سعی در رقابت در این بازار دارد.
فضا داریم تا فضا
گردشگری فضایی به دو نوع اصلی زیرمداری و مداری تقسیم می‌شود:
۱. گردشگری زیرمداری: این نوع گردشگری شامل پرواز‌های کوتاه به مرز فضا در حدود ۱۰۰ کیلومتری سطح
زمین است. در این سفر‌ها، گردشگران تجربه‌ای از بی‌وزنی و مشاهده زمین از ارتفاع بالا را دارند. یکی از
شرکت‌های پیشرو در این حوزه ویرجین گلکتیک است که پرواز‌های زیرمداری را با استفاده از فضاپیمای خود به
نام “SpaceShipTwo” ارائه می‌دهد. این نوع سفر‌ها نسبتاً ارزان‌تر، دردسترس‌تر و با مدت زمان کوتاهی کمتر
از یک ساعت هستند.
۲. گردشگری مداری: این نوع سفر فضایی به معنای پرواز به مدار زمین و سپری کردن مدت زمان بیشتری در فضا
است. در این سفر‌ها، گردشگران به مدار زمین وارد می‌شوند و مدتی را در به‌ایستگاه فضایی بین‌المللی زندگی
می‌کنند. گردشگری مداری بسیار پیچیده‌تر و گران‌تر از گردشگری زیرمداری است و تنها عده‌ای محدود توانایی
شرکت در این نوع سفر‌ها را دارند.
فضای چالشی
با وجود هیجان و جذابیت این نوع سفر‌ها، گردشگری فضایی با چالش‌های متعددی روبروست که باید مورد توجه
قرار گیرد:
۱. هزینه‌های بالا: یکی از مهم‌ترین چالش‌های گردشگری فضایی، هزینه‌های بسیار بالای آن است. هرچند
شرکت‌هایی مانند اسپیس‌اکس تلاش کرده‌اند هزینه‌ها را کاهش دهند، اما سفر به فضا به هر صورت هزینه‌های
میلیون دلاری دارد. تنها افراد بسیار ثروتمند قادر به استفاده از این نوع سفر‌ها هستند و برای عموم مردم دسترسی به
فضا همچنان یک رویای دور از دسترس است.
۲. ایمنی سفر‌ها: ایمنی یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در گردشگری فضایی است. هرچند شرکت‌های خصوصی
تلاش کرده‌اند تا سطح ایمنی را به حداکثر برسانند، اما خطرات پرتاب موشک‌ها و مشکلات فنی در فضاپیما‌ها
همواره وجود دارند. حوادث مختلفی در گذشته رخ داده که نشان از پیچیدگی‌های فنی و خطرات موجود در سفر‌های
فضایی دارد. نمونه‌ای از این حوادث، سقوط فضاپیمای SpaceShipTwo در سال ۲۰۱۴ بود که منجر به کشته
شدن یکی از خدمه شد.
- تأثیرات زیست‌محیطی: پرتاب موشک‌ها مقادیر زیادی از گاز‌های گلخانه‌ای را وارد جو می‌کند که می‌تواند به
تغییرات اقلیمی دامن بزند. علاوه بر این، زباله‌های فضایی که در مدار زمین باقی می‌مانند نیز به یک معضل تبدیل
شده‌اند. هرچند تعداد پرواز‌های فضایی کنونی نسبت به پرواز‌های زمینی بسیار کمتر است، اما در صورت افزایش
تعداد پرواز‌های فضایی در آینده، این تأثیرات می‌توانند به یک مشکل جدی تبدیل شوند. - محدودیت‌های فنی و توسعه زیرساخت‌ها: با وجود پیشرفت‌های تکنولوژیکی، سفر‌های فضایی همچنان با
محدودیت‌های فنی زیادی مواجه است. توسعه زیرساخت‌های مربوط به پرتاب موشک‌ها، فضاپیما‌ها و‌ایستگاه‌های
فضایی نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان و زمان‌بر است.
تأثیرات فضایی
گردشگری فضایی نه تنها از لحاظ علمی و فناورانه اهمیت دارد، بلکه از نظر اجتماعی و اقتصادی نیز تأثیرات قابل
توجهی به همراه دارد. توسعه صنعت گردشگری فضایی باعث ایجاد فرصت‌های شغلی جدید و افزایش
سرمایه‌گذاری‌ها در بخش‌های مختلف اقتصادی می‌شود. شرکت‌های خصوصی که در این زمینه فعالیت می‌کنند،
میلیارد‌ها دلار سرمایه‌گذاری جذب کرده‌اند و فرصت‌های شغلی زیادی در حوزه‌های مهندسی، تحقیق و توسعه،
تولید و خدمات ایجاد کرده‌اند. از طرفی تلاش برای کاهش هزینه‌ها و افزایش ایمنی سفر‌های فضایی منجر به
نوآوری‌های زیادی در زمینه فناوری‌های فضایی و موشکی شده است. این نوآوری‌ها نه تنها در صنعت فضایی
بلکه در سایر صنایع نیز می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد و پیشرفت‌های علمی بیشتری را به دنبال داشته باشد.
مهم‌تر از همه سفر به فضا و مشاهده زمین از فاصله‌ای دور می‌تواند تغییرات عمیقی در دیدگاه انسان‌ها نسبت به
سیاره‌مان ایجاد کند. بسیاری از فضانوردانی که به فضا سفر کرده‌اند، به این تجربه به عنوان یک تجربه
تحول‌آفرین اشاره کرده‌اند و اهمیت حفاظت از محیط زیست و همکاری بین‌المللی را بیشتر درک کرده‌اند. ضمن
اینکه صرف این موضوع و بحث و گفت‌وگو پیرامون آن می‌تواند دیدگاه عامه مردم نسبت به علم را تغییر و
زمینه‌های ترویج علم را در میان جامعه بهبود دهد.
گردشگری فضایی با وجود چالش‌ها و مشکلاتی که با آن مواجه است، یکی از هیجان‌انگیزترین و نویدبخش‌ترین
صنایع آینده است. اگرچه هنوز دسترسی به این نوع سفر‌ها محدود به افراد ثروتمند است، اما با پیشرفت فناوری‌ها و
کاهش هزینه‌ها، احتمالاً در آینده نزدیک افراد بیشتری قادر به تجربه این سفر‌های شگفت‌انگیز خواهند بود. با
توسعه بیشتر گردشگری فضایی، این صنعت می‌تواند تأثیرات عمیق‌تری بر علم، اقتصاد و جامعه جهانی داشته باشد.
بیشتر
