سید محمدرضا سرابی / پژوهشگر نوآوری گردشگری

صنعت گردشگری به عنوانی یکی از مهمترین صنایع خدمات جهان شناخته می‌شود. در سالهای گذشته حدود 30درصد از گردش مالی خدمات جهانی و بیش از 7 درصد از کل گردش مالی خدمات و کالا جهان در این صنعت مبادله شده است. این گردش کمک بسیاری به اقتصاد محلی و ملی کشورها می‌کند. با این همه گردشگری با چالش های بسیاری مواجه است. از طرفی نوآوری به عنوان فرآیندی که خدمت یا محصولی جدید عرضه می‌کند یا آنها را به طور قابل توجهی بهبود می‌بخشد، شناخته می شود. نوآوری باید با هزینه قابل قبول تکرارپذیر بوده و نیازهای عده قابل توجهی را تامین کند. اگر قابل تکرار نباشد و فقط یک نیاز خاص را برآورده کند، در حد اختراع و در سطح پتنت یا نمونه اولیه باقی خواهد ماند.

نوآوری ها ‌می‌توانند به کمک صنایع مختلف بیایند. در حالی که تا همین اواخر صنایع خدماتی مانند گردشگری تعامل زیادی به نوآوری نداشتند، با این حال برای دستیابی به گردشگری پایدار، خدمات بهتر و رضایت بیشتر مشتریان باید نوآوری در صنعت گردشگری وارد شود. انواع نوآوری‌هایی که بتوان در گردشگری متصور شد به این ترتیب است: نوآوری محصول و خدمات، نوآوری فرآیندی، نوآوری لجستیکی و نوآوری بازار.
امروز نوآوری را می‌توان راه‌گشای خوبی در بخش‌های هتلینگ، هاسپیتالینگ، تفریحات، سوغات و بسیاری از حوزه‌های دیگر گردشگری دانست. فرآیندهای نوآورانه، استفاده از فناوری‌های هوش مصنوعی، رباتی، IOT، VRها و ARها و بسیاری از موارد دیگر؛ همه و همه می‌توانند به ایجاد تجربه‌ای جدید و لذت‌بخش در گردشگری منجر گردند.
با بررسی پژوهش‌های مختلف در سطح جهان مشخص می‌شود که اتحادیه اروپا به شدت طرفدار نوآوری بوده و مشوق‌ها و ابزارهای مالی مختلفی را برای تقویت توسعه نوآورانه در گردشگری به کار برده است. کره جنوبی، استرالیا و ژاپن نیز در این زمینه اقدامات قابل قبولی انجام داده‌اند. در این مناطق یکی از رویکردهای نوآورانه ایجاد تحول دیجیتالی بخش گردشگری است. در منطقه دلتای رودخانه یانگ تسه، نوآوری‌های در حوزه دیجیتالی کردن بخش فرهنگی و موزه‌ها، نوآوری‌ در گردشگری کشاورزی و نوآوری اجتماعی در گردشگری توسعه یافته است.
این بررسی‌ها نشان می‌دهد که تنها در اروپا ما شاهد 313 پروژه نوآورانه جهت توسعه گردشگری پایدار شروع شده است. که 88 مورد آن به شرح ذیل عملیاتی شده‌اند. 42 پروژه در نوآوری‌های مقاصد گردشگری – 28 پروژه در نوآوری مدل‌های کسب‌وکار و محصولات گردشگری – 15 پروژه در نوآوری شناسایی موقعیت بازار و ترویج گردشگری پایدار.
علاوه بر بررسی نتایج اقبال جهانی به نوآوری گردشگری، بایستی دلایل محدود بودن این اقبال را نیز سنجید. لذا دانش ناکافی ذینفعان گردشگری در مورد نوآوری، همکاری و تخصیص بودجه بودجه محدود در توسعه نوآوری گردشگری، آموزش ناکارآمد، اتکای بیش از حد به بخش سنتی گردشگری به عنوان اقتصادی که امکان درآمد «آسان» را فراهم می‌کند و کاهش تعداد گردشگران به دلایل مختلف از جمله علل کم بودن استقبال کنشگران و ذینفعان سنتی صنعت گردشگری به نوآوری در این صنعت می‌باشد.
با این همه هر جا بخش خصوصی از توسعه نوآوری در صنعت گردشگری استقبال کرده و در آن حوزه سرمایه‌گذاری کرده است، شاهد دستاوردهای ارزشمندی که به خلق ثروت و ارزش افزوده منجر شده، هستیم.