گفت و گو با ملیحه سلطانی، صنایع دستی

جواد فیاض/ تورینوفا | صنایع دستی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین جلوه‌های فرهنگ و هنر یک سرزمین، نقش بسیار مهمی در معرفی آن به گردشگران داخلی و خارجی دارد. این صنایع نه تنها بیانگر فرهنگ و تاریخ یک منطقه هستند، بلکه به‌عنوان یکی از شاخصه‌های مهم در توسعه گردشگری نقش ایفا می‌کنند. در ایران که به‌واسطه تاریخ و تمدن کهن، دارای صنایع دستی متنوع و منحصر‌به‌فردی است، توسعه گردشگری می‌تواند با تکیه بر این ظرفیت‌ها رونق قابل‌توجهی پیداکند. متاسفانه در سال‌های اخیر، به‌رغم وجود این ظرفیت‌ها، نوآوری و تحرک کافی در این حوزه صورت نگرفته است. برخی از چالش‌ها شامل محدودیت‌های ورود گردشگر، عدم استفاده صحیح از فناوری‌های نوین، و نبود بسترهای لازم برای عرضه و فروش این صنایع به مخاطبان داخلی و خارجی است. در گفت‌وگویی با ملیحه سلطانی، کارشناس ارشد صنایع دستی و گوهرسنگ‌شناسی در رسانه خبری تحلیلی نوآوری گردشگری تورینوفا، به بررسی وضعیت فعلی و چالش‌های موجود در حوزه صنایع دستی و ارتباط آن با صنعت گردشگری می‌پردازیم.

غنی اما منزوی

ملیحه سلطانی با بیش از ۲۰ سال سابقه فعالیت در حوزه صنایع دستی و گوهرسنگ‌شناسی، معتقد است که نوآوری در صنعت گردشگری ایران به میزان کافی تحقق نیافته است. وی بیان می‌کند که هرچند افراد خوش‌فکر و صاحب‌نظری در این صنعت حضور داشته‌اند، اما شرایط لازم برای بروز نوآوری‌های پایدار فراهم نشده است. به اعتقاد او، ظرفیت‌های بالقوه صنایع دستی در ایران بسیار زیاد است و در زمینه تولید صنایع دستی از جمله برترین‌های جهان به شمار می‌رود. اما این ظرفیت‌ها تاکنون به شکلی موثر در توسعه گردشگری به‌کار گرفته نشده‌اند. سلطانی به‌صراحت اظهار می‌کند که به‌رغم زیبایی و ارزشمندی صنایع دستی ایران، کمبود گردشگران و نبود بسترهای مناسب برای عرضه این محصولات، موجب شده تا این صنعت نتواند به جایگاه واقعی خود در رونق گردشگری دست یابد. او با اشاره به اهمیت وب‌سایت‌ها و درگاه‌های تبادلات مالی آنلاین، بر این نکته تأکید می‌کند که حتی اگر گردشگری به‌صورت حضوری انجام نشود، باید راه‌های جایگزین مانند فروش آنلاین از طریق وب‌سایت‌های معتبر فراهم شود تا گردشگران از هر نقطه جهان بتوانند به صنایع دستی ایرانی دسترسی پیدا کنند. او تأکید می‌کند که در شرایطی که امکانات پایه‌ای مانند گردشگری مناسب و تبادلات مالی کارآمد فراهم نیست، نمی‌توان انتظار داشت که صنایع دستی به‌خوبی به گردشگران ارائه شود.

نقش نوآوری‌های نسل جوان در صنایع دستی

این هنر دست، برخلاف بسیاری از صنایع دیگر، ساختاری خاص و منحصر به فرد خود را دارد و سلطانی معتقد است که این صنایع به‌دلیل ماهیت سنتی خود، نمی‌توانند تغییرات بنیادین داشته باشند. به عقیده او، جاذبه صنایع دستی برای گردشگران در همین حفظ سنت و به به معنای واقعی و دقیق کلمه، دستی بودن آن‌ها است. اما در عین حال، سلطانی بر این باور است که فعالان جوان این حوزه توانسته‌اند با استفاده از نوآوری در رنگ‌بندی‌ها و طراحی‌های متفاوت و مدرن، صنایع دستی ایران را به‌روز کنند. این نوآوری‌ها که توسط نسل جوان انجام شده است، با حفظ هویت سنتی این صنایع، آن‌ها را برای مخاطبان امروز جذاب‌تر کرده است.

چالش‌های صنایع دستی و نقش دولت

سلطانی در ادامه گفت‌وگو با رسانه خبری تحلیلی نوآوری گردشگری تورینوفا بیان کرد بزرگ‌ترین چالش صنایع دستی ایران، نبود حمایت‌های ساختاری و نهادینه از سوی دولت است. به عقیده وی دولت باید تنها به فراهم کردن شرایط ورود گردشگران بپردازد. او معتقد است که با تسهیل ورود گردشگر به کشور، نه‌تنها صنایع دستی، بلکه دیگر بخش‌های مرتبط با گردشگری نیز به‌طور طبیعی رشد خواهند کرد. سلطانی بر این باور است که یکی از موانع اصلی برای رونق صنایع دستی و گردشگری، مشکلات مربوط به تبادلات مالی و بانکی است که به‌دلیل تحریم‌های بین‌المللی وجود دارد. به‌عنوان مثال، او اشاره می‌کند که ایجاد یک سایت رسمی برای فروش کالاهای صنایع دستی می‌تواند تا حد زیادی این مشکل را حل کند و نقش مهمی در توسعه این بخش ایفا کند.

تاثیر بومگردی‌ها در رونق صنایع دستی و توسعه روستاها

سلطانی همچنین به نقش اقامتگاه‌های بوم‌گردی در توسعه گردشگری داخلی و رونق صنایع دستی اشاره می‌کند. او معتقد است که بوم‌گردی‌ها با ارائه تجربه‌ای اصیل از زندگی روستایی، توانسته‌اند توجه گردشگران داخلی و حتی خارجی را به خود جلب کنند و این موضوع در نهایت به توسعه پایدار روستاها و ارتقای سطح زندگی ساکنان محلی منجر شده است. او به تأثیرات مثبت بوم‌گردی‌ها در جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها اشاره کرده و معتقد است که این نوع گردشگری توانسته است به‌گونه‌ای موثر در ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی روستاها نقش داشته باشد. به‌گفته سلطانی، هر کسی که در روستای محل زندگی خود یک اقامتگاه بوم‌گردی راه‌اندازی کرده است، به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به تولید و عرضه صنایع دستی نیز پرداخته است و این موضوع موجب رونق هرچه بیشتر این صنایع شده است.

صنایع دستی ایران دارای پتانسیل‌های بالایی برای جذب گردشگر و توسعه اقتصادی است. با این حال، کمبود زیرساخت‌های لازم و عدم توجه کافی به نوآوری‌ها و استفاده از فناوری‌های جدید، مانع از دستیابی به این هدف شده است. دولت می‌تواند با تسهیل ورود گردشگر و ایجاد بسترهای مناسب برای تبادلات مالی و بانکی، نقش مهمی در این توسعه ایفا کند. توسعه گردشگری و صنایع دستی نه تنها به رونق اقتصادی کشور کمک می‌کند، بلکه به تقویت هویت فرهنگی و تاریخی ایران نیز یاری می‌رساند. ایران با داشتن یکی از غنی‌ترین میراث‌های فرهنگی و تاریخی جهان، می‌تواند از طریق بهبود وضعیت صنایع دستی و جذب گردشگران بین‌المللی، به یکی از مقاصد اصلی گردشگری در منطقه تبدیل شود.