افشین اسماعیل پور/ تورینوفا

گردشگری انبوه (Mass Tourism) به نوعی از گردشگری اطلاق می‌شود که در آن تعداد زیادی از مسافران به طور همزمان به یک مقصد خاص سفر می‌کنند. این نوع گردشگری معمولاً به دلیل جذابیت‌های خاص یک مکان، مانند جاذبه‌های تاریخی، طبیعی یا تفریحی، شکل می‌گیرد و می‌تواند تأثیرات مثبت و منفی بر روی مقصد و جامعه محلی داشته باشد. در گذشته، گردشگری انبوه به ویژه در مناطق ساحلی و کنار آب‌ها به شکل گسترده‌ای رواج داشت. این نوع گردشگری معمولاً شامل سفرهای گروهی به سواحل دریاها، دریاچه‌ها و چشمه‌های آب گرم بود.

توماس کوک (Thomas Cook) به عنوان یکی از پیشگامان گردشگری انبوه شناخته می‌شود. تأثیر توماس کوک بر صنعت گردشگری انبوه در دهه 1880 میلادی غیرقابل انکار است. او با ابتکارات خود، سفر را به یک تجربه‌ای قابل دسترس و لذت‌بخش برای بسیاری از افراد تبدیل کرد و به رشد و توسعه صنعت گردشگری کمک شایانی نمود. اما چالش‌ها و انتقادات نیز باید به دقت مورد بررسی قرار گیرند. برای حفظ تعادل بین منافع گردشگری و حفظ فرهنگ و محیط زیست، نیاز به مدیریت پایدار و برنامه‌ریزی دقیق وجود دارد. از بین رفتن اصالت فرهنگی، تخریب محیط زیست، تعارضات اجتماعی، افزایش هزینه‌های زندگی و… از چالش های سر راه این مسیر بود

اثرات مثبت

رشد اقتصادی

• ایجاد شغل: گردشگری انبوه می‌تواند به ایجاد شغل‌های جدید در بخش‌های مختلف مانند هتلداری، رستوران‌ها، حمل و نقل و خدمات گردشگری منجر شود.
• افزایش درآمد: ورود گردشگران به یک منطقه می‌تواند به افزایش درآمد محلی و توسعه کسب‌وکارهای کوچک کمک کند.

توسعه زیرساخت‌ها

• بهبود زیرساخت‌ها: برای جذب گردشگران، زیرساخت‌های حمل و نقل، اقامت و خدمات عمومی بهبود می‌یابند. این به نفع ساکنان محلی نیز خواهد بود.
• سرمایه‌گذاری در خدمات عمومی: درآمد حاصل از گردشگری می‌تواند به سرمایه‌گذاری در خدمات عمومی مانند بهداشت، آموزش و امنیت کمک کند.

تبادل فرهنگی

• آشنایی با فرهنگ‌های مختلف: گردشگری انبوه به تبادل فرهنگی و اجتماعی کمک می‌کند و به گردشگران این امکان را می‌دهد که با آداب و رسوم محلی آشنا شوند.
• تقویت هویت محلی: تعامل با گردشگران می‌تواند به تقویت هویت فرهنگی و محلی جوامع کمک کند.

حفاظت از محیط زیست

• توسعه گردشگری پایدار: با توجه به افزایش آگاهی نسبت به مسائل زیست‌محیطی، گردشگری انبوه می‌تواند به توسعه گردشگری پایدار و حفاظت از منابع طبیعی کمک کند.
• حمایت از پروژه‌های حفاظت از محیط زیست: درآمد حاصل از گردشگری می‌تواند به پروژه‌های حفاظتی و بازسازی محیط زیست اختصاص یابد.

تقویت جامعه محلی

• ایجاد حس تعلق: گردشگری می‌تواند به تقویت حس تعلق و همبستگی در جوامع محلی کمک کند.
• فرصت‌های آموزشی: گردشگری می‌تواند فرصت‌های آموزشی برای ساکنان محلی فراهم کند و آن‌ها را با مهارت‌های جدید آشنا کند.

اثرات منفی

1. تأثیرات زیست‌محیطی

• آلودگی: افزایش تعداد گردشگران می‌تواند به آلودگی هوا، آب و خاک منجر شود. وسایل نقلیه و فعالیت‌های گردشگری می‌توانند به افزایش آلودگی کمک کنند.
• تخریب منابع طبیعی: فشار بر منابع طبیعی مانند جنگل‌ها، سواحل و مناطق حفاظت‌شده می‌تواند به تخریب این منابع و کاهش تنوع زیستی منجر شود.

2. تأثیرات اجتماعی و فرهنگی

• از بین رفتن فرهنگ محلی: ورود گردشگران می‌تواند به تغییرات فرهنگی و از بین رفتن آداب و رسوم محلی منجر شود. جوامع محلی ممکن است به سمت تجاری‌سازی فرهنگ خود حرکت کنند.
• تعارضات اجتماعی: افزایش تعداد گردشگران ممکن است به ایجاد تنش‌ها و تعارضات بین ساکنان محلی و گردشگران منجر شود.

3. فشار بر زیرساخت‌ها

• بار اضافی بر زیرساخت‌ها: افزایش تعداد گردشگران می‌تواند به فشار بر زیرساخت‌های موجود مانند حمل و نقل، آب و برق و خدمات بهداشتی منجر شود و کیفیت خدمات را کاهش دهد.
• افزایش هزینه‌های زندگی: ورود گردشگران می‌تواند به افزایش قیمت‌ها و هزینه‌های زندگی برای ساکنان محلی منجر شود.

4. تأثیرات اقتصادی

• وابستگی به گردشگری: جوامع محلی ممکن است به شدت به صنعت گردشگری وابسته شوند، که این وابستگی می‌تواند در صورت بروز بحران‌ها (مانند پاندمی‌ها یا بحران‌های اقتصادی) به آسیب‌پذیری بیشتر منجر شود.
• توزیع نابرابر درآمد: درآمد حاصل از گردشگری ممکن است به طور نابرابر توزیع شود و تنها به برخی از افراد یا شرکت‌ها برسد، در حالی که سایرین از این درآمد بهره‌مند نمی‌شوند.

5. تأثیرات روانی

• افزایش استرس و فشار روانی: زندگی در مناطقی که تحت تأثیر گردشگری انبوه قرار دارند، می‌تواند به افزایش استرس و فشار روانی برای ساکنان محلی منجر شود.

امروزه مسافران با علم و آگاهی به اثرات مخرب این نوع گردشگری تمایل دارند حتی در طول سفر خود به این نکات توجه نمایند تا بتوانند اثرات مخرب این نوع از گردشگری را تا حد ممکن کاهش دهند ولی روز به روز انواع دیگر گردشگری جایگزین گردشگری انبو ه می شود.